GELARNA BASA LEMES
- Ku dirobah engang tungtungna (nten, ntun, wis, os, jeng), contona:
1. nten : kira-kira jadi kinten-kinten
soré jadi sonten
2. ntun : kirim jadi kintun
bawa jadi bantun
wani jadi wantun
3. wis : perkara jadi perkawis antara jadi antawis
sawatara jadi sawatawis arang jadi awis
ditanda jadi ditawis katara jadi katawis
4. os : nyarita jadi nyarios maca jadi maos
supaya jadi supados nanya jadi naros
5. jeng : maju jadi majeng
payu jadi pajeng
Sakapeung nu dirobah tungtungna téh kecap séjén nu saharti:
Sangka, tina kecap kira – kinten
Sésa, tina kecap kari – kantun
Pantes (hadé), tina kecap sari – santun
Duit, tina kecap arta – artos
Indit, tina kecap miang – mios
Dago, tina kecap anti – antos
Huntu, tina kecap waja – waos
Anggeus, tina kecap paragat – parantos
Seuri, tina kecap gumuyu – gumujeng
Tuluy, tina kecap laju – lajeng
- Ku dirobah sorana
1. u jadi i : murah – mirah kuat – kiat
kurang – kirang
2. u jadi a : sebut – sebat rempug – rempag
mungguh – menggah terus – teras
3. a jadi i : rupa – rupi upama – upami
utama – utami
4. i-u jadi é-a : itung – étang
- Ku dirarangkénan “um”
Deuheus – dumeuheus seja – sumeja
Béla – buméla
- Ku dirarangkénan “in”
Sareng – sinareng tangtos –tinangtos
(dina III jeung IV biasana mangrupa mamanis basa)
- Ku dirobah sagemblengna
Nénjo – ningali/ningal
Méré – masihan/maparin/ngahaturan
Ngedeng – ebog
Baju – raksukan
- Ku dibalibirkeun (alatan teu kaduga ngedalkeun nu cohag)
Ngising – kabeuratan
Kiih – kahampangan
Rék kiih/ngising – badé ka pengker heula
- Ku rangkepan nu sarua hartina (lemes ku kabiasaan baé)
Mapagkeun – mapag
Gingsir – ngagingsirkeun
Ngajajapkeun – jajap
Ngiringkeun – ngiring
- Ku digenti ku basa séjén
Basa Jawa : kénca – kiwa bulan – sasih
Ceurik – nangis peuting – wengi
Basa Jawa kuna/Kawi : ogé, deui, jeung – miwah (muwah)
Dua – kalih (sakalih)
Basa Arab : kuring – abdi (abdun)
Awak/badan – jisim (jismun)
Astana – makam (makamun)
Ngaran – asma (ismun)
Basa Sanskrit : sora (omong) – sabda (cabda)
Ambek – wera (waira)
Paéh (musna) – perlaya (pralaya)
Catetan: Basa lemes budak (bobo, emam, uih, ibak/iam, acuk, pipis/papang, cicis, jsb)
teu hade dipaké dina basa lemes umum.